Is het vertrouwen in de medemens zo groot dat we ze ‘zomaar’ geld durven te geven? Nog niet, maar dat komt wel als we genoeg bewijs hebben dat een solide financiële basis motiverend werkt om weer de arbeidsmarkt op te gaan. Zorgen over geld, het gevolg van de te lage bijstandsuitkeringen en het volledig ontbreken van de mogelijkheid daar ook maar iets bij te verdienen door een klein baantje, kosten namelijk zoveel energie dat het een beperkende factor is voor een bijdrage aan de maatschappij.
Juist in Groningen hebben we die energie voor de arbeidsmarkt nodig. Door de recessie, de inrichting van het huidige economische stelsel en het kabinetsbeleid wordt het in Groningen steeds lastiger om een baan te vinden. Relatief veel Groningers zijn dan ook afhankelijk van een uitkering: in 2013 waren ongeveer 20.000 bewoners van de provincie Groningen afhankelijk van een bijstand gerelateerde uitkering.
Neveneffect van de vele uitkeringen zijn controles, boetes en kortingen. De uitvoer daarvan kost onnodig veel geld dat niet besteed kan worden aan de opbouw van de samenleving. Het verstrekken en controleren van deze uitkeringen is een zware aanslag op het gemeentelijke apparaat.
Er is een alternatief voor de bijstand, een idee dat al jaren de kop opsteekt, maar nooit werd uitgevoerd: het basisinkomen. Het basisinkomen is een vast bedrag dat de overheid maandelijks uitkeert aan burgers zonder daar voorwaarden, regels of verplichtingen aan te verbinden. Uit vele onderzoeken en experimenten in het buitenland blijkt dat het verstrekken van dit inkomen zonder voorwaarden ontzettend veel positieve effecten op mensen heeft. Waar een uitkering, en de zorgen die dit met zich meebrengt, ontzettend remmend werkt op het initiatief dat mensen nemen, werkt het verstrekken van een basisinkomen juist andersom. Zo bleek bij een experiment in Canada dat de proefpersonen de regie over hun leven weer in eigen hand namen, wat vaak leidde tot een baan en opvallend vaak ook tot een gezondere leefstijl en minder ziekenhuisbezoek. Ook in Engeland en Zwitserland kwam men tot vergelijkbare conclusies.
In Nederland werd een dergelijk experiment nooit uitgevoerd, ondanks de vele plannen daartoe. Nu de kosten voor uitkeringen en de werkloosheid stijgen, is het tijd om de mogelijkheid tot het invoeren van het basisinkomen eens goed te onderzoeken. De Provincie Groningen is daar uitermate geschikt voor door de combinatie van een weinig florissante economische situatie in de Groninger krimpgebieden en de aanwezigheid van een universiteit in de stad Groningen.
De randvoorwaarden voor een goed onderzoek naar het basisinkomen zijn aanwezig, maar de echte voorwaarde is natuurlijk vertrouwen. Het vertrouwen dat iemand zonder baan met een redelijk basisinkomen toch op zoek gaat naar betaald werk. Velen van ons weten uit ervaring : om een actief leven te leiden en een bijdrage aan de maatschappij te leveren heb je mentale rust nodig. Die heb je niet als je je voortdurend zorgen moet maken over de kosten van het dagelijks leven. Het basisinkomen zou vele mensen die nu geen enkel perspectief hebben weer op de been helpen en hun hoop op de toekomst geven.
Het basisinkomen is echter nieuw en er moet nog veel uitgezocht worden, zoals de juridische obstakels. Om de randvoorwaarden en details te bepalen zou een groot experiment, bijvoorbeeld in Groningen, uitkomst bieden. Laten we het basisinkomen een kans geven!
De ingekorte versie van dit opiniestuk verscheen op 23 september 2014 in Groot Groningen
